tentoonstelling 27 mei 2017 t/m 12 november 2017
In het Groninger Museum is een tentoonstelling te bezichtigen over kunstvoorwerpen die afkomstig zijn uit de vele borgen, die de provincie Groningen vroeger telde en uit enkele herenhuizen. Tevens zijn er vier van dergelijke kastelen bij de expositie betrokken, die niet meer worden bewoond en thans als museum fungeren. Daarbij gaat het om de enigszins sober uitgevoerde, maar oude, Menkemaborg. (Bekendste familienaam eraan verbonden: Alberda). Voorzien van meer ornamenten, en daarom sierlijker, is de Fraeylemaborg (Thomassen à Thuessink van der Hoop van Slochteren). De andere twee zijn: de borgen Verhildersum (Tjarda van Starkenborgh) en Nienoord (von Inn- en Kniphausen; ook wel: In- en Kniphuizen). Als bijzondere attractie wordt er voor de duur van de expositie iedere zondag een excursie georganiseerd met de bus naar afwisselend een van deze vier -van oorsprong- weerbare huizen. Daarmee heeft Groningen een tentoonstelling, die andere met ongeveer hetzelfde thema in Leeuwarden (Fries Museum) en Franeker (Museum Martena) lijkt op te volgen.1
Van Panhuys (19e – 20e eeuw)
Zowel de borg Nienoord als de Fraeylemaborg waren door huwelijk op het laatst in particulier bezit van de familie van Panhuys. Een droevig verhaal is verbonden aan de oud-commissaris des konings van Groningen, Abraham van Panhuys (voor intimi ‘Bram’; Nienoord), diens zoon Hobbe, burgemeester van Leek, hun echtgenotes en een knecht. In 1907 kwam dit vijftal om in het Hoendiep, toen hun koets er te water raakte. Uit angst voor diefstal waren de deuren ervan op slot gedaan. Abraham van Panhuys heeft het grote huis op Hereplein 5 in Groningen stad laten bouwen. Hij werd overigens ook de ‘onderkoning van Nederland’ genoemd. Dit vanwege diens ambt als vice-president van de Raad van State gedurende enkele jaren (1893 – 1896). Dit was tijdens de minderjarigheid van de latere koningin Wilhelmina. Van Abraham bestaan er geen afstammelingen meer, op diens kleindochter Elske na, geboren in 1929, astronome, woonachtig in de VS.
Bij de Groningse staak van Panhuys heeft weer de oudste tak Wendelina von Inn- und Kniphausen als gemeenschappelijke voorouder. Haar familie is in Nederland verdwenen, maar leeft in Duitsland nog voort, voornamelijk als: baron zu Innhausen und Knyphausen. Tot de grafelijke tak behoort de ‘familieoudste’. Hij is als zodanig Fürst/ prins volgens het Duitse adelsrecht en is (in die hoedanigheid) eigenaar van kasteel Lütetsburg in Oost-Friesland (D). Omdat de eigen tak uitstierf (1978), heeft de laatste prins in 1961 diens neef Moritz zu Inn- u. Knyphausen geadopteerd. Hij was baron van geboorte, maar werd graaf door adoptie.
Titus von Bönninghausen
Voetnoten
- Fries Museum: Oud Geld; Museum Martena: Portretten van adellijke kinderen tot 1800. De exposities werden kort besproken in Van Adel Nieuwsbrief, 9 (2015 – I) 49 – 51
Literatuur
Bouman: De Ridderschap der provincie Groningen, 1814 – 1853 (2012). Zonder afbeeldingen tevens online
Paping: Rooms-Katholieke adel in de provincie Groningen, 17e – 18e eeuw (2008). Ook online
Reinders e.a.: De atlas van Beckeringh (2016). Betreft de ‘Borgenkaart’ uit 1781; eerder door Coenders, 1678
Kroesen en R. Steensma: De Groninger cultuurschat, de kerken van 1000 tot 1800 (2008). Bevat veel afbeeldingen van wapenborden.
Duijvendak e.a.: Geschiedenis van Groningen (2008). Drie delen. Over de provincie.
de Haan ‘Ommelander Jonkers’ (2004, rijk geïllustreerd tijdschrift). Tevens opgenomen in: Het grote geschiedenisboek van de Ommelanden (2011) 54 – 75
Wijk: Groninga Dominium, geschiedenis van de cartografie van de provincie Groningen (2006)
